Jest ich ponad siedemdziesiąt ale podstawowe zdolności poznawcze to: pamięć, uwaga, myślenie, kreatywność i postrzeganie zmysłowe. Nie wszystkie z nich mamy rozwinięte w takim samym stopniu. Różnimy się także między sobą pod względem umiejętności ich wykorzystania. To nasz wrodzony potencjał, który rośnie razem z nami ale też wymaga pracy, nauki i treningu. Stopniowo uczymy się koncentracji uwagi, przetwarzania informacji z otoczenia, łączenia ich, analizowania, zapamiętywania i wyciągania wniosków z nabytej wiedzy. Aby wrodzone zdolności poznawcze stały się naszymi mocnymi stronami, należy ćwiczyć je i rozwijać na co dzień, najlepiej w praktycznych sytuacjach. A także w interakcji z otoczeniem i innymi ludźmi.

Rodzice i nauczyciele mają kluczowy wpływ na rozwój zdolności poznawczych dziecka

Chociaż możemy je doskonalić przez całe życie, zdolności poznawcze najmocniej  kształtujemy w dzieciństwie. Właśnie dlatego rodzice i nauczyciele mają tak wielki wpływ na to, jak bardzo mamy rozwinięte te umiejętności i jak sprawnie potrafimy z nich korzystać.  

Zarówno nadopiekuńczy, jak i zbyt wymagający rodzice utrudniają swoim dzieciom poznawanie i rozwijanie ich możliwości oraz czerpanie nauki z otoczenia we własnym tempie i stylu. Mózg dziecka nie działa tak jak procesor komputera – w izolacji, chroniony przez obudowę. Potrzebuje kontaktu z otoczeniem i wrażeń dostarczanych przez całe ciało i wszystkie zmysły. Dlatego nauka wyłącznie intelektualna, w zamknięciu, na siedząco, nie rozwija mózgu tak bardzo, jak nauka połączona z ruchem, na powietrzu, w żywej interakcji z otoczeniem. W kontakcie z innymi ludźmi, przyrodą, zwierzętami, dziecko uczy się doświadczania życia wszystkimi zmysłami.

Wspólne spacery z dzieckiem to idealna okazja do treningu zdolności poznawczych

Chodzenie to aktywność równie dobra i rozwijająca zarówno dla ciebie, jak i dla twojego dziecka. Ruch na świeżym powietrzu wspomaga zdrowie, odporność, kondycję oraz sprawność fizyczną i intelektualną. Oboje na tym korzystacie. Ruszacie się, dotleniacie, wzmacniacie i regenerujecie umysł i ciało. Dziecko rozwija motorykę swojego ciała, wzmacnia je i poznaje jego możliwości. Dzięki temu staje się bardziej samodzielne i jest bardziej pewne siebie. Jednocześnie ma idealną okazję, aby poznawać świat i rozwijać swoje zdolności poznawcze.

Przekleństwo wiedzy

Pamiętasz, jak to jest być dzieckiem? Na każdym kroku spotyka się coś nowego, fascynującego, wartego uwagi i dokładniejszego zbadania. Jako dorośli, przestajemy się dziwić i zachwycać tym, co znamy. Zapominamy, że to, co dla nas jest oczywiste i niewarte czasu ani uwagi, dla dziecka może okazać się świetną okazją do nauki, rozwoju i przygody. Dlatego warto wychodzić z dzieckiem na zewnątrz i stale zmieniać i poszerzać znane mu otoczenie.

Trening pamięci na spacerze

Idź z dzieckiem w nowe dla niego miejsce. Po drodze zwracaj mu uwagę na charakterystyczne miejsca na waszej trasie. Nie używajcie przy tym mapy w telefonie, chyba, że chcesz nauczyć dziecko posługiwania się nią, ale to już całkiem inny trening. W zależności od wieku dziecka i jego umiejętności, możesz także zmienić trasę spaceru w labirynt. Zamiast rozwijania za sobą nitki, zwracaj uwagę dziecka na zapamiętywanie nazw ulic oraz liczbę przecznic i pokonanych skrętów w prawo i lewo. Co jakiś czas możecie powtarzać wspólnie całe ciągi zapamiętanych danych. Np. „najpierw szliśmy ulicą…, potem skręciliśmy w lewo w ulicę…, przeszliśmy trzy przecince, itd. Albo, inaczej – najpierw przechodziliśmy obok sklepu, potem minęliśmy szkołę, itd. W powrotnej drodze, poproś swoje dziecko, aby wskazywało drogę do domu. Po kilku dniach, poproś, aby dziecko zaprowadziło cię w miejsce, które odwiedziliście kilka dni temu, polegając tylko na zapamiętanych „drogowskazach”.

Dlaczego nie wystarczy, nauczyć dziecka korzystania z mapy w smartfonie? Otóż badania naukowe wykazały, że ciągłe kierowanie się mapą i GPS-em w smartfonie, nie tylko nie poprawia pamięci ale wręcz ją osłabia. Mózg zwolniony z odpowiedzialności za znalezienie właściwej drogi, nie używa, a więc i nie rozwija zdolności poznawczych. Ogranicza swoją aktywność do biernego wykonywania podsuwanych, gotowych instrukcji.     

Dzieci z reguły uwielbiają śpiewać i powtarzać rymowanki. Jeśli po drodze stworzycie wierszyk albo piosenkę, która pomoże zapamiętać drogę, zabawa będzie jeszcze lepsza, bardziej radosna, a trening pamięci bardziej skuteczny.

Tak, przy okazji pokazywanie palcem pomaga w zapamiętywaniu i uczeniu się. Łączenie gestykulacji ze zdolnościami poznawczymi, wzmacnia je i ułatwia ich wykorzystanie. Dlatego zamiast oduczać dziecko pokazywania palcem, zachęcajmy je do żywej gestykulacji połączonej z mówieniem.

Trening uwagi i koncentracji na spacerze

Tu sprawdzą się gry, zabawy i zadania, które zachęcają dziecko do obserwowania otoczenia i zwracania uwagi na szczegóły.

Klasyczna zabawa z tego gatunku to „zgadnij, na co patrzę ”. Dziecko może przy tym zadawać pytania na które można odpowiedzieć tylko „tak” lub „nie”. Po odgadnięciu, zamieniacie się rolami. Inna wersja tej zabawy, to szukanie wokół siebie wszystkiego, co zaczyna się na określoną literę, ma wybrany kolor lub inną właściwość.

To także wszelkiego rodzaju poszukiwania. Np. zauważenie po drodze jak największej liczby drzew lub ptaków określonego gatunku, samochodów w jakimś kolorze, domów o określonej liczbie pięter, itd.

Można również wcześniej przygotować listę różnych, charakterystycznych obiektów do odnalezienia, które będziecie mijać po drodze. Tę zabawę można połączyć z treningiem pamięci.

Trening logicznego myślenia na spacerze

Ten trening wymaga od ciebie dobrego przygotowania i znajomości rzeczy. Tym razem chodzi o pełną gotowość do odpowiadania na pytania „dlaczego” i umiejętności udzielania właściwych odpowiedzi. A także udzielania pełnych i zrozumiałych dla dziecka wyjaśnień. „Bo tak już jest” albo „bo ja tak mówię” nie wchodzi w grę. 

Stojąc przed przejściem dla pieszych, zapytaj dziecko, kto ma pierwszeństwo, pokaż mu znaki drogowe i wyjaśnij zasady ruchu drogowego w praktyce. Tu nie ma jednej sytuacji do zapamiętania. Ważne jest zrozumienie kontekstu sytuacji, łączenie różnych informacji w całość i trafne wyciąganie wniosków.

Trening kreatywności na spacerze

Niech twoje dziecko zostanie odkrywcą parku albo najbliższej okolicy. Niech nada własne nazwy każdemu miejscu na placu zabaw lub w parku i je zapamięta. Możecie także zrobić zdjęcia tych miejsc i podpisać je nadanymi przez dziecko nazwami. A potem narysować mapę parku lub okolicy z własnymi nazwami lub nawet napisać o nich książkę z ilustracjami.  

Inną wersją tej zabawy jest nadawanie miejscom w parku lub w okolicy nazw z ulubionego filmu lub książki dziecka. Dzięki temu, dziecko będzie mogło spędzać czas w swoim baśniowym świecie.

Co ci przypomina ta chmura, z czym ci się kojarzy ten kształt gałęzi, itd. Oczywiście wszelkiego typu zabawy wykorzystujące skojarzenia też rozwijają kreatywność.

Trening postrzegania zmysłowego na spacerze

Ruch to zdrowie. Im bardziej urozmaicony, tym lepiej. Wybierz się z dzieckiem na marsz z przeszkodami. Przeskakujcie płytki chodnikowe, nie omijajcie schodów, podskakujcie, zmieniajcie tempo i sposób chodzenia. W parku lub w terenie możecie naśladować sposób poruszania się różnych zwierząt. Albo chodzić jak kura, bocian, gołąb lub podskakiwać jak wróbel.  

Dzieci uwielbiają zbierać różne skarby: liście, kwiaty albo kamyki. Potem możecie pobawić się w rozpoznawanie rodzaju liści na podstawie ich kształtu, z zamkniętymi oczami, tylko za pomocą dotyku. Kolejna zabawa, to rozpoznawanie kwiatków po ich zapachu, z zamkniętymi oczami.

Możecie też zmienić grę, zgadnij, co widzę, w zgadnij co słyszę, jeśli otaczają was różne odgłosy. A w lesie lub w parku świetną zabawą jest słuchanie i rozpoznawanie głosów ptaków.

Ilość zabaw rozwijających zdolności poznawcze dziecka ogranicza wyłącznie nasza wyobraźnia. Dzięki nim możecie spędzać czas razem z dziećmi, zdrowo, zabawnie, ciekawie i doskonale przy tym się bawić.